FRANCISZEK KOSIŃSKI

Początki istnienia Muzeum Ziemi Średzkiej związane są z osobą regionalisty ze Środy Wielkopolskiej – Franciszka Kosińskiego, urodzonego w Szlachcinie 30 września 1908 roku. Franciszek Kosiński naukę pobierał w Państwowym Gimnazjum w Środzie Wielkopolskiej. Swoją edukację przerwał po drugim roku studiów historycznych na Uniwersytecie Poznańskim. Utrzymywał się z pracy dorywczej: pisania artykułów, udzielania korepetycji. W 1939 roku został reporterem „Kuriera Poznańskiego” i „Kuriera Średzkiego”. Po wojnie powrócił do Środy i podjął pracę nauczyciela we wsi Pętkowo. Franciszek Kosiński był działaczem kultury i oddanym sercem, duszą i portfelem regionalistą. Był bez reszty zaangażowanym w popularyzowanie wiedzy o regionie. Dzięki swoim licznym podróżom po Polsce zebrał wiele cennych przedmiotów. Pozyskiwał zabytkowe sprzęty, które uniknęły w ten sposób zniszczeniu. Jego dom z czasem wypełniał się cennymi eksponatami. W 1957 roku zespół naukowców z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, na czele z prof. dr Józefem Bursztą, zapoznał się ze zbiorami Pana Franciszka. Kolekcja okazała się bardzo okazała, najcenniejszymi eksponatami były archiwalia, w tym druki wydane przed rokiem 1500. W zbiorach znalazły się rękopisy Józefa Wybickiego, generała Józefa Henryka Dąbrowskiego oraz generała Amilkara Kosińskiego. Spośród dzieł sztuki na wyróżnienie zasługiwała rzeźba „Lech” Augusta Zamoyskiego, pochodząca z 1912 roku, przedstawiająca męską głowę z otwartymi do krzyku ustami. Podczas pracy w Wydziale Inwestycji bliski stał się jemu XVIII-wieczny dwór w Koszutach, co zaowocowało doprowadzeniem w latach 1959-1963 do jego remontu. W 1963 roku do dworu powróciła szkoła podstawowa, natomiast Franciszek Kosiński w dwóch górnych pomieszczeniach zaczął gromadzić zbiory muzealne.

Muzeum oficjalnie zostało otwarte 22 lipca 1966 roku przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej. Wydarzenie powiązane zostało z Tysiącleciem Państwa Polskiego i 700 – leciem miasta Środa Wielkopolska. Ekspozycja stała nazwana została „W dawnej Rzeczpospolitej Szlacheckiej”. W gablotach rozmieszczono pamiątki ze Środy Wielkopolskiej: hełmy, kusze, kule armatnie oraz pektorały rycerskie. Zobaczyć można było także eksponaty dotyczące Józefa Henryka Dąbrowskiego, materiały dotyczące średzkich sejmików szlacheckich oraz powstań narodowych na Ziemi Średzkiej.

Kiedy w 1976 roku szkoła podstawowa została przeniesiona do pobliskiej Słupi Wielkiej, muzeum zajęło cały zabytkowy budynek. Ekspozycja powiększyła się o nowe zbiory. Możliwe wówczas było sprowadzenie okazałych mebli. Z czasem miejsce to stało się dla niego drugim domem. Zaczął organizować wystawy, prelekcje, ciągle dodając nowe eksponaty. Za swoją działalność został wyróżniony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i licznymi odznaczeniami regionalisty.

Śmierć Franciszka Kosińskiego – 3 października 1980 r. – poprzedziła choroba i krótki pobyt w szpitalu. Zgodnie ze swoją wolą został pochowany w Koszutach, miejscu szczególnie bliskiemu jego sercu przez wzgląd na muzeum.

Franciszek Kosiński, 1966. Źródło: zbiory archiwalne MZŚ

Monika Grześkowiak